Volgens bronnen van persbureau Bloomberg moet ASML aan de Nederlandse overheid vanaf september telkens goedkeuring gaan vragen als het onderhoud en reparaties wil gaan doen aan chipmachines die de afgelopen jaren zijn verkocht aan China.  

De nieuwe beperkingen zijn onderdeel van de regelgeving die de overheid al in juni heeft aangekondigd. Die verbiedt ASML om, naast de al jaren verboden EUV-machines, vanaf september de nieuwste deep ultraviolet (DUV)-machines te verschepen naar China. Uit de deze week verschenen kwartaalcijfers blijkt dat de nakende komst van deze beperkingen goed tot de Chinezen is doorgedrongen. De verkopen van de modernste DUV-machines aan China namen in rap tempo toe. 

Voor de Verenigde Staten gaan de Nederlandse beperkingen nog lang niet ver genoeg; zij willen dat ASML zonder toestemming van Washington – aan zes Chinese fabrikanten – geen enkele DUV-machine (ook de oudere varianten niet) met immersietechnologie meer mag verkopen.  

Wat zijn de mogelijk financiële gevolgen voor ASML? Een VEB-analyse.  

EUV 
ASML is dankzij haar geavanceerde chipmachines verworden tot pion in een tech-oorlog tussen twee wereldmachten. Onder druk van de Amerikanen wil Nederland al enkele jaren geen exportvergunning afgeven voor de export van extreem ultraviolet (EUV)-machines aan China. 

Het bedrijf uit Veldhoven wacht al sinds 2019 op goedkeuring voor levering van de eerste EUV-machine aan de grootste chipfabrikant van China, Semiconductor Manufacturing International Corporation (SMIC). Met de EUV-machines van ASML kunnen chips worden gefabriceerd die het hart vormen van de nieuwste smartphones, laptops en dataservers. 

Hoe gevoelig het EUV-dossier ligt, bleek twee jaar geleden. De Zuid-Koreaanse chipfabrikant SK Hynix wilde EUV-machines van ASML in zijn eigen fabriek in China installeren. De Amerikanen hielden dit tegen. Een diplomatiek offensief van de Hynix-topman richting de Amerikaanse overheid mocht niet baten. 

Ook ban op oudere techniek 
Chipmachinebouwer ASML meldde eind vorige maand dat het vanaf september ook de nieuwste varianten van zijn DUV-machines niet langer mag exporteren naar China. ASML’s DUV-portefeuille bestaat uit zogeheten droge en natte lithografiemachines (met of zonder immersievloeistof).  

In dat persbericht liet ASML weten dat het  - zonder toestemming - niet meer de meest geavanceerde DUV-immersiemachines (zijnde de TWINSCAN NXT:2000i en nieuwere immersiesystemen) aan China mag leveren. De immersiemachines van ASML zijn de werkpaarden van de chipindustrie. Maar voor politici in Washington gaan de nieuwe Nederlandse regels lang niet ver genoeg. Zij willen ook de export van nog oudere DUV-systemen indammen, denk hierbij specifiek aan de oudere TWINSCAN NXT:1980Di machine. Als de Amerikanen hun zin krijgen, zal straks ASML geen enkel DUV-immersiesysteem meer aan de Chinezen mogen verkopen.  

Dat de Verenigde Staten veel invloed hebben, komt omdat de Amerikaanse overheid haar wil kan opleggen aan Amerikaanse bedrijven die onderdelen aan ASML leveren. De cruciale lichtbron voor zowel EUV als DUV komt bijvoorbeeld van ASML's dochteronderneming Cymer uit San Diego. 

Niet alleen de verkoop van DUV-immersiemachines wordt aan banden gelegd. Gelijktijdig met de aanschaf van een chipmachine sluiten kopers namelijk ook een contract af met ASML, zodat het bedrijf het onderhoud en opwaarderen van eerder geïnstalleerde machines mag doen. Ook dat mag ASML volgens de Nederlandse exportregels voor de immersiesystemen voortaan niet uitvoeren in China.  

Financiële impact 
De precieze financiële impact op ASML is niet publiek bekend. ASML publiceert bovendien niet ieder kwartaal zo gedetailleerd over China. Maar met enig rekenwerk valt wel in te schatten hoeveel omzet uit China ASML zal mislopen. Zo werd volgens kwartaalverslagen van ASML in de afgelopen vier kwartalen voor 2,8 miljard euro aan DUV-machines naar China geëxporteerd. Daar komt nog bij de omzet uit onderhoud en het updaten van geleverde machines.  

Van de jaaromzet uit China (2022: 2,9 miljard euro) kwam driekwart uit de verkoop van DUV-chipmachines. Houden we rekening met de omzet uit onderhoud en het updaten van geleverde machines (circa 800 miljoen euro) dan zou China in de afgelopen twaalf maanden goed zijn voor 3,6 miljard euro aan totale omzet.  

Niet alle verkopen en het onderhoud betreft echter immersie DUV-machines. Zo blijkt uit de omzetcijfers van ASML dat deze immersie-systemen goed zijn voor driekwart van de totale DUV-verkoop. Houden we hier rekening mee dan zal het bij een totaalverbod op de export van immersie-machines naar China gaan om 2,5 miljard euro, of 10 procent van de totale omzet van ASML (zie grafiek). 

Blootstelling ASML aan China 

Bron: verslagen ASML, bedragen in miljarden euro’s. In rood uitgelicht de immersietechnologie (DUV) blootstelling van ASML aan China. Berekening VEB. 

Geen noemenswaardige impact 
Hoe nuttig een verbod is op de verkoop en het onderhoud van ASML’s immersie-machines is zeer de vraag. In reactie op eerdere vragen van de VEB tijdens de jaarvergadering in april 2021 over een (eventueel) exportverbod voor dergelijke DUV-machines, antwoordde ASML toen dat immersietechnologie al zo’n 13 tot 14 jaar in China aanwezig was. 

Volgens ASML is deze discussie over exportrestricties naar China dan ook vooral een politieke discussie en houdt ASML zich aan de regelgeving. Het is de vraag hoeveel pijn dit ASML in de praktijk oplevert. Het bedrijf stelt dat de vraag naar chipmachines door andere landen zal worden opgevangen.  

ASML liet bovendien eind juni al weten dat de nieuwe Nederlandse regels geen materiële impact zouden hebben op zowel de outlook voor 2023 als de bij de Investor Day in november 2022 gedeelde verwachtingen voor de lange termijn.  

Topman Peter Wennink liet bij de presentatie van de kwartaalcijfers weten dat ook de (eventueel) aanvullende restricties vanuit Washington geen significante impact zullen hebben op deze eerdere verwachtingen. Vanaf komend jaar zal moeten blijken of die inschatting van Wennink uitkomt.